Pyły są jednym z najczęściej występujących czynników, których oddziaływanie może prowadzić do powstania choroby zawodowej lub innego schorzenia związanego z wykonywaną pracą. Pyłem określamy zbiór cząstek stałych o różnej wielkości, które wyrzucone w powietrze, pozostają w nim przez pewien czas. Frakcja wdychalna pyłu są to cząstki o wymiarach poniżej 100μm, które są zatrzymywane w górnym odcinku dróg oddechowych, obejmującym nos, jamę ustną, gardło i krtań, a następnie wydalane ze śluzem.

Do najczęściej spotykanych pyłów frakcji wdychalnej w środowisku pracy zaliczamy:

Pyły drewna

Pyły drewna, powstają jako produkt uboczny obróbki i przerobu drewna oraz płyt drewnopochodnych, przede wszystkim w tartakach, zakładach meblarskich i stolarskich. Od 2020 roku każdy rodzaj pyłu drewna zaliczany jest do czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Istnieją wyniki badań ukazujące zależność między narażeniem na pyły drewna, a rakiem gruczołowym oraz rakiem płaskonabłonkowym błon śluzowych nosa i zatok przynosowych. Ponadto drażniące i uczulające działanie pyłów drewna wynika z obecności związków chemicznych naturalnie w nim występujących. Należą do nich między innymi: fenole, flawonoidy, glikozydy, antrachinony i kumaryny.

Skutki oddziaływania pyłów drewna na organizm:   zewnętrzne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych kontaktowe drażniące zapalenie skóry zapalenie nosogardzieli, krtani, zatok rak nosa, zatok przynosowych pokrzywka kontaktowa podrażnienie oczu nieżyt nosa astma

Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla pyłów drewna wynosi 2 mg/m3. W przypadku gdy stężenie pyłu przekracza 1 NDS praca nie powinna być kontynuowana do czasu wprowadzenia urządzeń ograniczających poziom zapylenia na stanowisku pracy lub dobranych środków ochrony indywidualnej. Do działań korygujących należą m.in.

Jak często badać czynniki rakotwórcze?

Obowiązek i częstotliwość wykonania przez pracodawcę pomiarów czynników rakotwórczych lub mutagennych na stanowiskach pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lutego 2021 r. (Dz. U. 2021, poz. 279).  Zgodnie z jego treścią pomiary wykonuje się:

• do 30 dni od uruchomienia stanowiska pracy — w przypadku nowo powstałych stanowisk
   
• co najmniej raz na trzy miesiące — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS)
   
• co najmniej raz na sześć miesięcy — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS

Pyły mąki

Pyły mąki pochodzą z drobno zmielonych ziaren roślin zbożowych i niezbożowych. Największe narażenie zawodowe na działanie pyłów mąki występuje w piekarniach i młynach zbożowych. Ponadto duże narażenie odnotowano również w wytwórniach makaronu, cukierniach, wytwórniach pasz dla zwierząt oraz w rolnictwie. Konsekwencjami przewlekłego narażenia ludzi na pyły mąki jest działanie uczulające. Mąka pszenna zawiera co najmniej 40 alergenów, które mogą powodować niekorzystne skutki zdrowotne u pracowników. Dodatkowo narażenie na pyły mąki często prowadzi do patologicznego ścierania szkliwa zębów. Pył przylega do powierzchni zębów i dziąseł tworząc powłokę, skutkuje to ścieraniem tkanek twardych zęba.

Skutki oddziaływania pyłów mąki na organizm:   patologiczne ścieranie zębów zapalenie spojówek częste kichanie reakcje skórne nieżyt nosa astma

Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla pyłów mąki wynosi 2 mg/m3.

Jak często badać stężenie pyłów mąki?

• do 30 dni od uruchomienia stanowiska pracy — w przypadku nowo powstałych stanowisk
  
  
• raz na dwa lata jeśli wyniki badań są powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS)
  
  
• co najmniej raz w roku jeśli wyniki badań są powyżej 0,5 wartości NDS

Pyły organiczne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki

Kolejnym często spotykanym szkodliwym czynnikiem w środowisku pracy są pyły organiczne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki. Mogą one oddziaływać na narażonego pracownika prozapalnie, alergizująco, toksycznie oraz drażniąco. Największe narażenie zawodowe na działanie tych pyłów występuje w szwalniach, przetwórstwach owocowych, tekstylnych oraz wytwórniach pasz. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla frakcji wdychalnej pyłów organicznych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki wynosi 4 mg/m3. 

Skutki oddziaływania pyłów organicznych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki:   zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym przewlekłe zapalenie oskrzeli alergiczny nieżyt nosa byssinoza

Jak często badać stężenie pyłów organicznych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki?

• do 30 dni od uruchomienia stanowiska pracy — w przypadku nowo powstałych stanowisk
  
  
• raz na dwa lata jeśli wyniki badań są powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS)
  
  
• co najmniej raz w roku jeśli wyniki badań są powyżej 0,5 wartości NDS

Nasze laboratorium wykonuje również pomiary stężeń pyłowych czynników - frakcja wdychalna:

• pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność
• węgiel magnezu wapnia (dolomit)
• węgiel (kamienny, brunatny)
• węglik krzemu, niewłóknisty
• gips - siarczan (VI) wapnia
• cement portlandzki
  
• apatyty i fosforyty
• grafit syntetyczny
  
• ditlenek tytanu
• grafit naturlalny
• sadza techniczna
• kaolin
• talk